กระบวนการหายของแผล

ก่อนที่เราจะเข้าใจเรื่องการดูแลแผลหลังทำเลเซอร์นะคะ เราต้องรู้จักเกี่ยวกับการหายของแผลค่ะ

ทุกแผลที่เกิดขึ้นกับผิว จะมีกระบวนการซ่อมแซมเกิดขึ้นเอง อัตโนมัติ เรียกว่า wound healing หรือ การหายของแผลค่ะ อย่างเวลาที่เราถูกมีดบาด หกล้มหัวเข่าถลอก ถ้าใครสังเกต แผลจะแดง เจ็บก่อนจากนั้น จะตึง มีน้ำเหลือฉ่ำ มากบ้านน้อยบ้าง เป็นสะเก็ด จากนั้นสะเก็ดหลุด ก็จะหายเป็นเนื้อสีแดงชมพู​ จากนั้นสีค่อยๆกลืนไปกับผิวหนัง เหล่านี้คือกระบวนการแสดงของการหายของแผล ซึ่งแต่ละขั้นตอนการหายของแผล หากสะดุด หรือมีสิ่งไม่พึงประสงค์​ขึ้น จะเกิดผลข้างเคียงต่างๆ ได้ เช่น การติดเชื้อ สีผิดคล้ำ แผลเป็นใหญ่ขึ้น ซึ่งหลังการรักษานั้น หน้าที่การดูแลหลักจะเป็นของผู้ป่วย จึงจำเป็นที่หมอจะอธิบาย ถึงขั้นตอนและความสำคัญในการดูแลตนเอง เพื่อให้กลับไปดูแลตนเอง ได้ถูกต้อง ให้การหายของผิว เป็นไปอย่างสมบูรณ์

หลังการเกิดแผลร่างกายจะเข้าสู่กระบวนการซ่อมแซมแผลทันที เริ่มต้นจากขั้นแรกที่เรียกว่า Homeostasis

คือกระบวนการห้ามเลือดอัตโนมัติของร่างกายด้วยเกล็ดเลือด เราจะสังเกตได้ผ่า แผลที่ไม่ใหญ่นัก เลือดจะหยุดไหลได้เอง เมื่อเวลาผ่านไปไม่นาน นอกจากนี้เกล็ดเลือดยังทำหน้าที่หลั่ง growth factor เพื่อเตรียมร่างกายให้เข้าสู่กระบวนการซ่อมแซมขั้นต่อไป

หากเกิดความผิดปกติของการหายในขั้นตอนนี้ ทำให้มีเลือดไหลไม่หยุด หยุดช้า แผลใหญ่ๆ ก็จะมีก้อนเลือด รอยช้ำ ถ้าทำแผลไม่ถูกวิธีอาจจะเพิ่มโอกาสการติดเชื้อได้ นี่เป็นสาเหตุให้ ก่อนและหลังการผ่าตัด หรือการรักษาที่ทำให้เกิดแผล เราควรเลี่ยงการรับประทาน ยาและอาหารเสริม ที่ส่งผลรบกวนการทำงานของเกล็ดเลือด หรือกระบวนการแข็งตัวของเลือด เช่น แอสไพริน ยาแก้ปวดกลุ่มของ NSAID แอลกอฮอร์​ น้ำมันตับปลา แปะก๊วย เพื่อให้การแข็งตัวของเลือด เป็นไปตามปกติ ลดโอกาสการเกิดรอยช้ำ จ้ำเลือด

ผ่านจากระยะ ที่เลือดหยุดไหล ก็จะเข้าสู่ระยะของการอักเสบ ระยะนี้ บริเวณแผล จะมีเซลล์เม็ดเลือดขาวมาเก็บกินเนื้อตาย และเชื้อโรคด้วยการหลั่งเอนไซม์ protease ระยะนี้ไม่กี่ชั่วโมงหลังการเกิดแผลและอาจยาวนานได้ถึง​ 2 สัปดาห์​ แผลที่มีการอักเสบ มากหรือนานกว่าปกติ จะเกิดผลเสียคือ เพิ่มการเกิดแผลเป็น รอยดำหลังการรักษา

ระยะที่ 3 คือ proliferation คือ การสร้างเซลล์เนื้อเยื่อ และเส้นเลือดใหม่ จะเริ่มภายใน 24 ชั่วโมงแรก เซลล์ที่ทำหน้าที่สร้างและซ่อมแซมจะทำงาน โดยการส่งเสริมของ Growth factor ผลลัพธ์คือ ผิวตึงเกิดเป็นสะเก็ด ปกคลุมแผล

ระยะสุดท้ายคือ Remodeling คือการจัดเรียงเนื้อเยื้อใของแผลใหม่ เพื่อให้เนื้อเยื่อบริเวณแผลมีความแข็งแรง โดยมีการสร้างคอลลาเยจน type 1 คือคอลลาเจนชนิดปกติเพิ่มขึ้น โดยขั้นตอนนี้ ใช้เวลาอย่างน้อย 3 เดือนเพื่อให้ผิวบริเวณที่เกิดแผลกลับมาแข็งแรงเป็น 80% ของผิวหนังปกติ

ผิวหนังของทุกคนจะเกิดกระบวนการทั้ง 4 นี้เมื่อเกิดแผล โดยเกิดในลักษณะคาบเกี่ยวหรือ  overlap กัน เช่น ท้ายกระบวนการห้ามเลือด ก็จะมีกระบวนการอักเสบเกิดขึ้นแล้ว

อัตราการหายของแผลช้าเร็วแตกต่างกันในแต่ละคน

การดูแลแผลอย่างถูกวิธี เป็นปัจจัยสำคัญ เพื่อให้แผลหายไวอย่างสมบูรณ์ที่สุด ไม่ทิ้งรอยดำ หรือแผลเป็นไว้